Economisch chanteren van meningen is nationale ziekte aan het worden
door Syp Wynia
Welkom in de wereld van de BN’er-perikelen. Het is nagenoeg onmogelijk om als BN’er iemand te zijn zonder van tijd tot tijd ophef te veroorzaken. Maar pas wel op. Zodra de BN’er iets zegt dat met immigratie, islam of identiteitspolitiek van doen heeft kan de ophef zich zomaar tegen hem of haar keren. Niet eens omdat er iemand beledigd of gekwetst zou zijn, maar omdat andere BN’ers in het geweer komen voor kwetsbaren die beledigd zouden kúnnen zijn. Ook als de boodschap de kwetsbaren nog niet heeft bereikt wordt er al preventief ingegrepen. Want heimelijk worden de kwetsbaren ook als licht ontplofbaar gezien.
Het begon bij de plofkip
Het is niet helemaal nieuw, maar het wordt wel een patroon. Het eerste deel van het patroon bestaat uit economische chantage. Een bekend voorbeeld is de ‘plofkip’-campagne van de door de Postcodeloterij gesponsorde actiegroep Wakker Dier. Die ondermijnde jarenlang de reputatie van Nederlandse supermarkten – Albert Heijn voorop – met radio- en tv-reclames met akelige beelden van kippen.
Tot de supermarkten stuk voor stuk voor de bijl gingen en alleen nog maar van duurzame etiketten voorziene kippen verkochten. Je gaat dus met een paar mensen bij elkaar zitten, je haalt wat geld bij elkaar – loterijgeld als het even kan – en je ondermijnt met een reclamecampagne de reputatie van een bedrijf tot dat bedrijf voor de bijl gaat.
Die economische chantage wordt sinds een aantal jaren ook toegepast op media, hun uitgevers en hun adverteerders. Een bekend geval is dat van GeenStijl, dat zijn zelfgekozen slogan ‘Tendentieus, ongefundeerd & nodeloos kwetsend’ nogal eens eer aandoet. Bijna vijf jaar geleden riepen 140 vrouwelijke journalisten en tv-presentatoren de uitgever van GeenStijl op om de handen er van af te trekken. En de adverteerders werd ook opgeroepen daarmee te stoppen.
Dat alles omdat op GeenStijl seksistische taal was uitgeslagen, met name ten koste van een columniste van De Volkskrant. En inderdaad: adverteerders trokken zich – tijdelijk of niet – terug, waarmee de economische basis van de website wankel werd. De nieuwe uitgever, het Belgische Mediahuis, deed GeenStijl even later van de hand.
Vanwege ‘vrouwenvernedering’
De 140 vrouwen wilden GeenStijl een toontje lager laten zingen, omdat er naar hun idee – zo stond het in een Open Brief – systematisch aan ‘vrouwenvernedering en racisme’ werd gedaan. Ze kozen er niet voor om naar de rechter te gaan, wat in een rechtsstaat toch een voor de hand liggende route zou zijn geweest. Ze kozen er voor om zelf voor rechter te spelen. Om zelf een tribunaal op te richten, om het in actueel Nederlands te zeggen.
De hefboom van dit tribunaal was het ondermijnen van de reputatie van de uitgever en de adverteerders. En omdat reputatie alles is, betekent ondermijning van reputatie verlies van waarde, beurswaarde eventueel ook. Dat willen de meeste bedrijven ten koste van alles voorkomen, ook als er niets onwettelijks is gebeurd waar zij ook maar indirect voor verantwoordelijk gehouden kunnen worden.
En toen: Veronica Inside
Twee jaar geleden was er nog zo’n voorbeeld, dat bijna de ondergang leek te gaan worden van het tv-programma Veronica Inside, met de BN’ers Johan Derksen, Wilfred Genee en René van der Gijp. Dat praatprogramma gaat over voetbal, maar ging steeds vaker over andere zaken waar mensen zich druk over maken.
Johan Derksen maakte in dat programma een helemaal niet zo onaardige grap ten koste van de rapper Akwasi, die enkele weken eerder op een podium op de Dam in Amsterdam had gedreigd Zwarte Piet te zijner tijd in het gezicht te trappen. Het land was te klein, niet over het dreigement van Akwasi, maar over de grap van Derksen. Het Nederlands voetbalelftal ging het programma boycotten en een reeks van adverteerders van Veronica Inside werd opgeroepen het programma niet meer te sponsoren. Derksen weigerde te buigen, maar moest wel in zijn eigen programma allerlei gekleurde moralistische praat slikken. Read more